FORUM OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA

[jacekwoj3]

Wczoraj wieczorem wybrałem się na mały spacer. Celem jego było zobaczenie w sceneri zimowej akweduktu z czasów twierdzy. Budowla robi wrażenie. Niestety ,obiekt niszczeje ,ą cz궜ć podziemna póki co nie dostępna (ale może wkrótce uda nam się tam zejśœć) . Na razie krotka historia tej budowli ,a fotki z cz궜ci naziemnej niebawem.



Akwedukty są zaliczane do największych osiągnięć inżynieryjnych

starożytnośœci. Ich doskonałośœć sprawiła, że podobne rozwiązania

stosowano jeszcze w czasach Monarchii Austro-Węgierskiej. Jedyny

taki zachowany na Podkarpaciu austriacki cud techniki zachował się w

Przemyśœlu. Zamiast być atrakcją i przyciągać turystów, pozbawiony

jakiejkolwiek ochrony, w zastraszającym tempie popada w ruinę...



Na powstanie przemyskiego akweduktu złożyły się dwa powiązane ze

sobą aspekty: gwałtowny wzrost ludnośœci miasta na przełomie XIX i XX

wieku, co pociągało za sobą zwiększone zapotrzebowanie na wodę, oraz

militarne znaczenie Twierdzy Przemyśœl, gdzie jej budowniczowie

stosowali najlepsze rozwiązania techniczne dla celów wojskowych.

Zachowane źródła wspominają o pierwszym wodociągu w Przemyśœlu z

XVI w. Był on drewniany. Nad jego funkcjonowaniem czuwał powoływany

przez gminę tzw. rurmistrz. A drewniane rury wodociągowe drążyli w

ramach obowiązków pańszczyźnianych mieszkańcy podprzemyskiego

Błonia – tłumaczy Bogusław Motyl, miłośœnik Twierdzy Przemyśœl. W

czasach współczesnych, po zakończeniu prac przygotowawczych, 20

czerwca 1907 roku Rada Miasta Przemyśœla podjęła uchwałę o

rozpoczęciu budowy wodociągów. Staraniem dr inż. Romualda Karola

Rosłońskiego budowa ruszyła w maju 1914 r., ale dopiero 1 lipca 1919

r. w stacji pomp w Prałkowcach odbyło się uroczyste oddanie do

użytku wodociągów miejskich.

Mało kto jednak wie, że już na przełomie XIX i XX w. funkcjonowały

w Przemyśœlu dwa bardzo mało znane wśœród historyków lokalne systemy

wodociągowe. Oba zbudowano na użytek tutejszego, bardzo licznego

austro-węgierskiego garnizonu wojskowego – mówi doc. dr inż. Marek

Gosztyła, prezes Stowarzyszenia Opieki nad Twierdzą Przemyśœl i

Dziedzictwem Kulturowym Ziemi Przemyskiej. Z racji swego

przeznaczenia, obiekty te, skryte głęboko pod ziemią, zamaskowane i

chronione przez wartowników pozostawały tajemnicą aż do ostatnich

lat. Na początku XX w. zapotrzebowanie na wodę było ogromne. Zarówno

dla potrzeb bytowych żołnierzy, jak również na użytek obiektów

wojskowych. Wodę pobierano z bardzo wydajnych studni głębinowych po

obu stronach Sanu. Na prawym brzegu rzeki system wodociągów

wojskowych zaczynał się w rejonie ulicy Piasta. Gromadzona tam w

podziemnych zbiornikach woda spływała systemem rur (w tym cz궜ci

ołowianych) pod własnym ciśœnieniem w kierunku ulicy Słowackiego

(wówczas ulicy Dobromilskiej). Woda z tego źródła zaspokajała

potrzeby zlokalizowanych tu budynków koszarowych, ale też i szpitala

wojskowego.

Na Zasaniu (lewobrzeżnej cz궜ci miasta) austriaccy inżynierowie

wykorzystali bardzo wydajne źródła głębinowe na stokach Winnej Góry,

głównie tzw. Królewską Studnię. Z podziemnych zbiorników w rejonie

ulicy Stanisława Augusta, krystaliczna woda spływała do zespołów

koszarowych przy ulicy Okrzei oraz przy ulicy 29 Listopada. Co

ciekawe, w 1912 roku do tego wojskowego wodociągu podłączono także

cywilny szpital powszechny. W obliczu zbliżającej się wojny było to

jak najbardziej uzasadnionym przedsięwzięciem.



Oba wspomniane wojskowe systemy wodociągowe w okresie międzywojennym

służyły stacjonującym w Przemyśœlu polskim jednostkom. Nic dziwnego,

że i po II wojnie śœwiatowej korzystało z nich Ludowe Wojsko Polskie.

Niestety, skomunalizowane kilka lat temu obiekty przy ulicy

Stanisława Augusta popadają w ruinę. – Kiedy wojsko odeszło,

wkroczyli tu złomiarze. W ostatnich miesiącach ukradli nawet stalowe

drzwi do pomieszczeń i pokrywy, które zabezpieczały wypełnione wodą

studnie – mówi właśœciciel jednego z pobliskich domów. Giną zarówno

fragmenty rurociągów, jak i stalowa siatka ogrodzeniowa. W

podziemnych kazamatach lumpy urządziły sobie legowiska. Najbardziej

malowniczy element systemu, czyli akwedukt powoli zarasta dziką

rośœlinnośœcią. Z pokrycia korony, pod którą widać jeszcze biegnący tu

wodociąg, ktośœ ukradł cegły i fragment ochronnej balustrady. W

podziemnych zbiornikach pełno śœmieci. Obrazu zniszczenia dopełniają

graffiti na śœcianach...

Szansą na uratowanie tego ciekawego zabytku może być Zespół Parków

Kulturowych Twierdzy Przemyśœl.

[Raisa]

Jacek ja czekam za fotkami. Fascynujące są te starożytne budowle.Ale i te już bardziej współczesne są też perełkami. Spotkałam takie ujęcia wody w kilku przy pałacowych parkach.Na szybko przychodzi mnie do głowy Arkadia-Nieborów.Niestety nie mam zdjęć a szkoda.Może ktośœ posiada fotki z takimi "wodociągami."

[drFaustus]

Brzmi bardzo interesująco!

Przyznam, że niezmiernie mnie intryguje owe rozwiązanie jak i cały obiekt hydrotechniczny! Cz궜ć podziemna - zbiorniki - ciekawy jestem rozwiązania technicznego, konstrukcji stropów itp...

Czekamy na materiał

[jacekwoj3]

materiał będzie ,może jeszcze dzisiaj ,ale tylko z cżęśœci naziemnej.Cz궜ć podziemną zostawię na lato ,ponieważ zejscia są zakratowane i zaspawane. Więc trzeba je odkratować,a to musi poczekać jak zrobi sie tam lasek zarosli,bo w tej chwili wszystko widać jak na pniu. Więc zejscie bedzie z dreszczykiem, a i fotki jak sie uda unikalne już nie mogę sie doczekać..

[jacekwoj3]

Obiecane fotki z zewnątrz akweduktu. Niestety pokrywa śnieżna zakryła niektóre jego elementy. Ale i tak sporo widać, a fotki obrazują wielkość tej budowli. Jak śnieg zejdzie to zrobię nowe zdjęcia. Póki co zapraszam do tych z zimowa scenerią.

[drFaustus]

Cóż za finezyjna ozdoba pod nakrętką

Miejscówka zapowiada się ciekawie.

Jaka jest długośœć całego ujęcia i czy na całej jest on kryty?

[jacekwoj3]

przyznam sie,że nie wiem. Brak jakichkolwiek wiadomośœci na ten temat. Słowem mówiąc całośœć owiana tajemnicą.Brak wzmianek w publikacjach o twierdzy. Może dlatego,że jeszcze do niedawna był to obiekt wojskowy. Co by sie stało jakby jakis dywersant zatruł studnie.Akwedukt zaopatrywał szpital i koszary a także wiele innych obiektów, szkoda,że p[opada w ruinę. Stojąc przy zbiornikach na powierzchni słychać szum wody pod nogami.