FORUM OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA

[drFaustus]

Ostatnia publikacja z "Der Spiegel" wywołała burzliwą dyskusję wśœród Polaków. Podczas gdy Niemcy coraz cz궜ciej postrzegają II wojnę śœwiatową przez pryzmat swoich bohaterów i ofiar, starając się relatywizować i wskazywać na udział nie-niemieckich „wspólników”. Polacy, pomimo debaty elit wokół książek Grossa, pozostają bierni jako społeczeństwo. I nie chodzi tu o nasze „narodowe stanowisko”, ale lokalne rachunki sumienia.



Karl Jaspers, niemiecki psychiatra i filozof, w eseju „Problem winy” mówił o winie kryminalnej, politycznej, moralnej i metafizycznej. Kiedy ktośœ łamie obowiązujące prawo, to mamy do czynienia z pierwszym rodzajem winy. Wina polityczna polega na tym, że każdy obywatel jest współodpowiedzialny za działania władz swojego państwa. Wina moralna jest naruszeniem norm i zasad etycznych, a metafizyczna – wynika z odpowiedzialnośœci za zło, które spotyka innych, zwłaszcza gdy mamy śœwiadomośœć jego istnienia. Bezspornym faktem jest to, że Niemcy ponoszą pełną odpowiedzialnośœć za Holokaust i wymordowanie ok. 6 mln Żydów. Czy można więc domniemywać, że Polacy ponoszą w tej kwestii winę metafizyczną, że zaniedbali pamięć żydowskiej spuśœcizny, pamięć o swych sąsiadach? Z naszych miast i miasteczek zniknęli Żydzi, ale zniknęły też materialne śœlady ich obecnośœci, a nawet pamięć o nich. To często jest zadrą w odbudowywaniu relacji polsko-żydowskich właśœnie na tym najniższym, lokalnym poziomie. Niemcy są odpowiedzialni za zburzenie wielu synagog i dewastację żydowskich cmentarzy. Jednak my sami, dopuszczając do powojennego niszczenia żydowskich śœladów, naraziliśœmy się i wciąż na narażamy na zarzut, że Polacy skorzystali na Holocauśœcie i nie chcą pamiętać o tragicznym losie swych sąsiadów.

Promocja Polski pod względem naszych zasług historycznych powinna być realizowana poprzez eskalowanie przykładów pozytywnychProf. Wawrzyniec Konarski, politolog



Polacy niszczą polsko-żydowską przeszłośœć przez wandalizm



Przed wojną życie w miasteczkach skupione było wokół urzędu miasta. Elitę łatwo było wskazać, stanowili ją na ogół lekarz, aptekarz, ksiądz czy sędzia. Z jednej strony funkcje te pełnili Polacy, a z drugiej, bardzo podobne, Żydzi. Zwykle do rady wchodzili radni polscy i żydowscy. Dlatego w roku 1945 śœwiat polsko-żydowski został zniszczony podwójnie. Z jednej strony poprzez wymordowanie właśœciwe całej ludnośœci żydowskiej, z drugiej – poprzez zniszczenie tej harmonijnej struktury istnienia obu narodów. Poprzez utworzenie się komitetów narodowych czy partyjnych dawne miasteczka utraciły swoją przedwojenną spójnośœć. Po wojnie opuszczone w wyniku wysiedlenia Żydów domy zaczęli zajmować Polacy. Bo jak cośœ jest niczyje, to w polskiej mentalnośœci jest wszystkich. A skoro nie było Żydów, to nie było również komu powiedzieć, że niszczenie tego, czy tamtego kulturowego mienia jest śœwiętokradztwem. Po Zagładzie wiele domów zajęła pozostała ludnośœć polska. - Polacy zapomnieli i chcą zapomnieć o Żydach. Nawet nie dlatego, że im zaszkodzili, ale, że zajęli ich domy. Gdy przyjeżdżają krewni i potomkowie tych co tu żyli, to nie chcą ich wpuśœcić do domów, bo odczuwają lęk i wstyd - mówi Jan Jagielski, specjalista ds. żydowskich z ŻIH-u, podkreśœlając, że wypowiada się jako osoba prywatna.



Zniszczenia wojenne pogłębił jeszcze ustrój socjalistyczny poprzez brak praw, które dawałyby opiekę Żydom. Zdarzało się, że zmieniano pierwotną funkcję synagogi czy cmentarza, przerabiając je na biblioteki, domy kultury czy urzędy miasta. Przykładem takich działań jest Szczebrzeszyn, gdzie synagogę przerobiono na dom kultury lub, jak w Zamośœciu czy Koninie, na bibliotekę. Przez takie działania jednocześœnie zaczęto wymazywać pamięć o Żydach. Bo to jest przecież teraz nasza, polska biblioteka. Przychodzą do niej polskie dzieci. Niektórzy, co bardziej śœwiatli bibliotekarze, stawiali tabliczkę, że w tym a tym miejscu była kiedyśœ synagoga. W innych po prostu pomijano ten fakt.



Dla Żydów cmentarz jest miejscem śœwiętym, nienaruszalnym aż do dnia Sądu Ostatecznego. Inaczej niż w kulturze chrześœcijańskiej, gdzie po prostu kośœci się przenosi, a cmentarz zamyka. W Kałuszynie na miejscu dawnego cmentarza żydowskiego powstał urząd miasta. W Mielcu wybudowano w ten sposób pocztę, a w miejscowośœci Koło – basen. W wielu przypadkach śœwiadomie zaciemniono w ten sposób pamięć o społecznośœci żydowskiej. Krąży nawet historia o nauczycielu geografii, który miał na swoim podwórku nagrobki żydowskie. Powiedział, że odda pod warunkiem, że miejsca po nich zostaną wybetonowane. Do dziśœ niektóre synagogi są w ruinie, ale Polacy zrzucają z siebie winę za ich stan słowami „No, ale to nie nasze!”.



Wydaje się, że z podobnymi działaniami mamy do czynienia do lat 80. Obecnie Polacy niszczą polsko-żydowską przeszłośœć przez wandalizm. Na plakatach wyborczych często można zobaczyć napis „To Żyd”, kiedy ktośœ nie lubi i chce obrazić danego kandydata. Na murach fani jednej drużyny piłki nożnej szkalują przeciwników słowami „Żydzi”. Zaledwie dwa tygodnie temu wymalowano swastykę na grobie cadyka w Górze Kalwarii. Chłopiec, który pojechał na grób cadyka w Warce został pobity, bo był ubrany w tradycyjny strój żydowski. Jak ktośœ przyjeżdża z zagranicy, to wszystko to widzi. To te drobne lokalne zdarzenia, a nie przeczące im publicystyczne teksty, kształtują wizerunek Polaka-antysemity.



Żydzi wymazani z polskiego internetu?



Przed wojną w rejonach wschodnich ponad 50 % stanowili Żydzi, zaśœ w małych miasteczkach nawet 60-70 %, jak Międzyrzec Podlaski (74%), Chmielnik (76%), Żelechów (67%), Nowy Korczyn (67%), Lubartów(53%), Mordy (53%), Białystok (51%), Bełżec (50%),Tykocin (48%).



Na oficjalnych stronach WWW miasteczek kiedyśœ masowo zamieszkiwanych przez Żydów, zwykle zamieszczane są zdawkowe informacje o losach polsko-żydowskich. Przykładem jest Mińsk Mazowiecki, gdzie Niemcy doprowadzili do całkowitej eksterminacji Żydów. W zakładce „Dzieje Miasta” widnieje taka wzmianka na temat żydowskich losów miasteczka: ”Na początku XX w. miasteczko przekracza 10 tys. mieszkańców, z czego przeszło 4 tys. stanowią osoby wyznania mojżeszowego. (…) Miasto w okresie II wojny śœwiatowej nie poniosło wielkich strat materialnych. Duże straty poniosła jednak miejscowa ludnośœć w skutek eksterminacji ludnośœci żydowskiej. W Mińskim getcie zamknięto Żydów nie tylko z Mińska i okolic, ale także Pabianic, Kalisza i Lipna”.



Próżno szukać w miarę obszernej informacji o stosunkach polsko-żydowskich na terenach Mińska Mazowieckiego. A przecież zamieszkiwało je przed wojną 4 tys. Żydów, czyli 40% wszystkich mieszkańców. Zdawkowa wzmianka o liczbie ofiar, obok informacji o „niewielkich stratach materialnych”, może razić. A na pewno nie buduje pozytywnego wizerunku mieszkańców miasta. Na stronie Mińska Mazowieckiego nie ma nic o tym, czy były w tym mieśœcie przypadki pomagania żydowskim sąsiadom. A przecież gdyby znalazł się choć jeden, mógłby być przykładem budowania pozytywnego wizerunku mieszkańców miasta. Burmistrz Mińska Mazowieckiego Zbigniew Grzesiak tłumaczy, że podobna informacja na stronie miasta nie figuruje, gdyż brakuje konkretnych przykładów. – To dotyczy naszej sprawy lokalnej. Nie mamy jednak wiedzy o tym, że ktośœ ukrywał Żydów lub im pomagał. Nikt ze śœrodowiska żydowskiego, tak samo jak ludzie, którzy pomagali, się tym nie chwali – tłumaczy burmistrz. Grzesiak pytany o to, czy ma w planach przygotowanie takiej informacji, odpowiada, że jeśœli przedstawi ją Towarzystwo Przyjaciół Mińska czy Warszawska Gmina Żydowska, to chętnie ją zamieśœci. Dodaje jednak, że wszystko w szczegółach się nie ukaże. Pyta przy tym retorycznie: „Nikt całych książek nie będzie przepisywał. Bo czy jest sens robienia tego?”.



Prof. Wawrzyniec Konarski mówi, komentując reakcję polskich mediów i polityków na ostatnią publikację ze „Spiegla”, że

Polacy mają naturalną potrzebę zabiegania o to, by mówiło się o nich dobrzeprof. Wawrzyniec Konarski

Polacy mają naturalną potrzebę zabiegania o to, by mówiło się o nich dobrze. Tyle tylko, że nauczyliśœmy się zaprzeczać temu, co się o nas mówi, zamiast od razu pokazywać i promować fakty głównie pozytywne, które same przez się by nas broniły.



Zdaniem prof. Konarskiego promocja Polski pod względem naszych zasług historycznych powinna być realizowana poprzez eskalowanie przykładów pozytywnych. – Niestety obecnie sposób na taką promocję jest tylko jeden, a mianowicie zasypywanie strony przeciwnej informacjami, które mają pozytywny wydźwięk i przebijanie w ten sposób tego, co jest stroną negatywną. Mówię o tym, chociaż może się to nie podobać. Uważam jednak, że wszystkie formy tłumaczenia się typu „Nieprawdą jest, jakoby…” będą traktowane jako obrona przed przypieraniem nas do przysłowiowego muru. Jedyny sposób, w jaki możemy w tym przypadku cośœ zrobić, to stosowne nagromadzenie faktów, które pokazywałyby, że chociaż mamy takie czy inne negatywne przypadki w naszej historii, to tych pozytywnych jest o wiele więcej – mówi. Piszemy więc, że Niemcy byli odpowiedzialni za holokaust, ale nie eskalujemy przykładów pomocy Żydom przez Polaków czy choćby opowieśœciami o wspólnej przeszłośœci lokalnych społecznośœci polsko-żydowskich.



Najważniejsza jest edukacja



Prof. Krajewski, aktywny działacz żydowski, mówi, że w większośœci miejscowośœci nie pamięta się o Żydach. Godne uwagi jest jednak to, że w ostatnich latach w wielu miasteczkach robi się wiele, by tę pamięć przywrócić. Opieka nad cmentarzami, spotkania z Żydami, którzy mają rodzinne korzenie w danej miejscowośœci, odczyty, występy czy imprezy kulturalne. To jest rosnąca fala. Gdzieniegdzie zajmują się tym władze samorządowe (np. w Łodzi), czasem razem z Kośœciołem (np. w Chmielniku), cz궜ciej organizują to lokalni entuzjaśœci, nieraz z tego powodu wytykani palcami w swojej społecznośœci. – Pamięć o wojnie jest szczególnie trudna. Poza terenami poniemieckimi lokalna pamięć przechowuje obrazy pomagania i raczej częstsze wspomnienia o szkodzeniu ukrywającym się Żydom. Wiadomo, które rodziny się na tym wzbogaciły, ale o tym się nie mówi. Ratujący wtedy Żydów zasługują na szacunek, ale mówienie tylko i wyłącznie o pomaganiu w wielu miejscowośœciach brzmi fałszywie – mówi prof. Krajewski. Zauważa, że ratujący Żydów są nieraz, jak w Jedwabnem, traktowani nie jako bohaterowie, ale raczej jako zdrajcy. Przywracanie pamięci nie jest bezbolesne. Głównie ze względu na historie wojenne, a także z okresu bezpośœrednio po wojnie.



Prof. Wolff-Powęska, specjalista ds. polsko-niemieckich, zwraca uwagę, że ważna jest edukacja młodzieży. – Brałam udział w audycji radiowej i nasi licealiśœci na pytanie dziennikarza co wiedzą o drugiej wojnie śœwiatowej, odpowiedzieli, że kojarzy im się z tym stan wojenny. Narzekamy, że Niemcy mają małą wiedzę dotyczącą drugiej wojny śœwiatowej, ale przyjrzyjmy się sobie. Przede wszystkim potrzebna jest ciągła rozmowa – mówi. W społecznośœciach lokalnych da się zauważyć działania edukacyjne na rzecz polsko-żydowskiej wspólnoty historycznej. W Radomiu na przykład po raz drugi odbyły się w tym roku dni kultury żydowskiej. W Pińczowie organizowane są spotkania naukowe w synagodze. W Szczelnie, skąd pochodzi znany żydowski Noblista Abraham Michelson, ludzie szczycą się, że mają takiego przodka.



Dobrym przykładem są również Chmielniki. Na oficjalnej stronie miasta widnieją szczegółowe informacje historyczne odnośœnie kultury i losu Żydów. Burmistrz miasta Jarosław Zatorski mówi, że przeszłośœcią polsko-żydowską mieszkańcy zainteresowali się z racji jubileuszu miasta w 2001 roku. – Chmielniki były kiedyśœ miasteczkiem o większośœci ludnośœci żydowskiej. Chcieliśœmy pokazać ten fakt w naszych obchodach. Zrobiliśœmy spektakl. Potem pojawiało się więcej przedstawień na które przychodzili ludzie z zewnątrz. Nasza młodzież zaczęła mieć kontakty z młodzieżą izraelską, młodzi Żydzi przyjeżdżają do nas. Żadne chyba miasto w Polsce nie może poszczycić się takimi osiągnięciami w zakresie dobrego współżycia obu narodów – mówi Zatorski. Przyznaje, że poprzez historię polsko-żydowską stara się promować historię miasta.



Anna Kalocińska-Sztandera, Wirtualna Polska



http://wiadomosci.wp.pl/k...,wiadomosc.html