FORUM OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA Strona Główna FORUM OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA
ROK ZAŁ. 2006

www.stowarzyszeniebastion.com

FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj  AlbumAlbum

Odpowiedz do tematu
Poprzedni temat :: Następny temat

Tagi tematu: dobrowo, glowic, jadrowych, sklad

Skład głowic jądrowych - Dobrowo
Autor Wiadomość
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Wto 08 Lut, 2011 00:00   Skład głowic jądrowych - Dobrowo





Na chwilę przed foto-eksploracją...







...uchylają się drzwi...







...odsłaniając rąbek tajemnicy :wink:







Piękny, kompletny, urzekający stanem zachowania rarytas!







Nie pozostaje nic innego jak wejśœć...

Lecz zanim to nastąpi przypomnijmy sobie jak wyglądają bliźniacze obiekty w okolicach Trzemeszna Lubuskiego http://www.stowarzyszenie...etowa,1249.html oraz niedaleko Bornego Sulinowa http://www.stowarzyszenie...etowa,1252.html (warto porównać i zapamiętać ich stan :wink: )
 
 
Krawiec 
komendant plutonu



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 1162
Wysłany: Wto 08 Lut, 2011 00:41   

Suwnicą mógłbym się bawić i bawić.Krótki filmik z wnętrza.







Materiał dostępny WYŁĄCZNIE dla zalogowanych użytkowników forum
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Wto 08 Lut, 2011 17:49   

W takim razie dobrze , że suwnica została nam na koniec pobytu w obiekcie. :wink: Bo rzeczywiśœcie hicior i na "chodzie" Super

Piękne foty Faustus, Super prayer

Ale wszystko co dobre szybko się kończy. :cry: :cry:

Krawiec za filmik prayer Super
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Wto 08 Lut, 2011 23:28   

Dziękuję, dziękuję prayer

Mam nadzieję, że nie pozostanę osamotniony w foto wspomnieniach :wink:

Tymczasem kontynuujemy wejśœcie...

Warto zwrócić uwagę na wrota... - to dopiero są antywłamaniowe drzwi :)

Domokrążcy takich nie mają w ofercie Mr. Green







Grubośœć robi wrażenie:







Gdyby przypadkowo ktośœ znalazł "kluczyk" do pierwszych, na drodze stawały mu drugie drzwi :)











Jedne i drugie zapewniały hermetycznośœć obiektu (gazoszczelne, wewnątrz pomieszczeń utrzymywane było nadciśœnienie...)

Identyczna para znajduje się po przeciwległej stronie schronu.
 
 
Luter 
komendant drużyny



Dołączył: 05 Paź 2007
Posty: 535
Wysłany: Śro 09 Lut, 2011 00:57   

































- to się rozjeżdża ja mam normalnie w kompie.































po ostatnim zdjęciu zrozumiałem, że rozwala te zdjęcia dlatego, że w wypadku Pionowych powinienem ustawić 600x800, a nie tak jak jest (800x600).
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Śro 09 Lut, 2011 21:27   

Cały fotoreportaż , super prayer Super I cośœ mojego, koniec zwiedzania. :cry: :cry:



 
 
slash 
komendant drużyny



Dołączył: 04 Lis 2008
Posty: 560
Skąd: Wolne Miasto Gdańsk
Wysłany: Czw 10 Lut, 2011 15:46   

Drzwi od Silosu - widok bezcenny!!! Aż dziw bierze, jak takie MONSTRUM zapitolono z Brzeźnicy;/
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Pon 14 Lut, 2011 23:58   

Foty, foty, więcej fotek poproszę :)

Panie Luter, Pani Raisa.... prayer
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Wto 15 Lut, 2011 20:25   

Już , już wstawiam

:wink:







:wink: :wink: :wink:











:wink:



cdn
 
 
sp2ofm 
kandydat


Dołączył: 29 Sty 2007
Posty: 2
Skąd: Inowrocław
Wysłany: Śro 16 Lut, 2011 16:26   

Teraz kolej na mnie .......
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Czw 17 Lut, 2011 00:08   

No to czekamy za fotami. :wink: Jeszcze kilka moich. :wink:







To też z wnętrza. :wink:















cdn :wink:
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Pią 18 Lut, 2011 13:49   

Miejscówka ostatnio modna" się robi :wink:

Miło popatrzeć na foty Super

A jakby jeszcze ktośœ zechciał przybliżyć (mile widziane foto, rysunki) co tam było składowane, jak wyglądało, na czym jeździło :roll: :wink:
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Pią 18 Lut, 2011 23:33   

















cdn
 
 
Luter 
komendant drużyny



Dołączył: 05 Paź 2007
Posty: 535
Wysłany: Sob 19 Lut, 2011 01:23   

A na rozkaz Moskwy Ludowe Wojsko Polskie miało użyć 178 ładunków jądrowych w czasie agresji Układu Warszawskiego na Europę Zachodnią. Była to jedna z najpilniej strzeżonych tajemnic PRL - podkreśœla "Dziennik".

To ważne dokumenty. Do tej pory mówiło się, że broń jądrowa znajdowała się na terytorium Polski. Jednak nie było dokładnych informacji, kiedy i gdzie ją przechowywano - ocenia historyk prof. Andrzej Paczkowski.

Teczka operacji "Wisła" znalazła się wśœród materiałów Układu Warszawskiego odtajnionych w zeszłym roku przez ministra obrony narodowej. Są tam dokumenty, z których po raz pierwszy dowiadujemy się, ile głowic przechowywano na naszym terytorium. Z materiałów wynika także, że w przypadku wojny głowice i bomby jądrowe będą przekazane Ludowemu Wojsku Polskiemu. Wytypowane polskie jednostki rakietowe i lotnicze miały wziąć udział w zmasowanym uderzeniu jądrowym na europejskie państwa NATO.

"Dziennik" informuje, że wśœród materiałów operacji "Wisła", które obecnie znajdują się w IPN, jest porozumienie z 25 lutego 1967 r. zawarte w Moskwie przez ministra obrony PRL Mariana Spychalskiego i ministra obrony narodowej ZSRR marszałka Andrieja Grieczkę. Właśœnie ta umowa przewidywała umieszczenie magazynów broni nuklearnej w Polsce.

Składy wybudowano w latach 1967 - 1970 w Templewie niedaleko Trzemeszna Lubuskiego, Brzeźnicy-Kolonii koło Jastrowia oraz Podborsku niedaleko Białogardu. Polska sfinansowała budowę, Moskwa miała wyłączne prawo użytkowania magazynów.

Były to prawdziwe twierdze chronione przez jednostki specnazu i zamaskowane tak, że z satelitów wyglądały jak pagórki porośœnięte lasem. Każdy kompleks mógł pomieśœcić 120 żołnierzy oraz 60 oficerów i techników.

Po co Sowieci trzymali głowice w Polsce? Chodziło o to, by broń jądrowa była umieszczona na pozycjach maksymalnie wysuniętych na Zachód, gotowa do natychmiastowego użycia. Opracowano szczegółowe plany, jak również instrukcje przekazywania głowic i bomb jednostkom LWP.

Z dokumentów wynika, że po rozpoczęciu wojny miały one wystrzelić 178 głowic w kierunku celów znajdujących się w Europie Zachodniej. Było pewne, że NATO odpowie kontruderzeniem. Odwetowy atak Paktu Północnoatlantyckiego zmieniłby północno-zachodnią Polskę w atomową pustynię.



Nieudane ćwiczenia

Wszystko zaczęło się od nieudanych ćwiczeń wojskowych w lutym 1965 r. Ich celem było wypróbowanie transportu broni jądrowej z ZSRR do zachodniej Polski w warunkach wojny. Operacją kierował sam gen. armii Paweł Batow, szef Sztabu Generalnego Armii Radzieckiej, ze strony polskiej zaangażowany był gen. bryg. Tadeusz Hupałowski. Na lotnisko w Debrznie przyleciały 4 radzieckie Su-7b. Do portu w Ustce przypłynął specjalny statek, z którego wyładowano głowice i przetransportowano na poligon w Drawsku oraz na lotnisko w Słupsku. Głowice transportowano także koleją z Brześœcia na poligon w Bornem-Sulinowie, a nawet samochodami.

Pokaz gotowych do odpalenia rakiet operacyjno-taktycznych i taktycznych odbył się 26 lutego 1965 r. w Karwicach na terenie poligonu drawskiego, w obecnośœci ponad 100 wyższych rangą oficerów polskich.

Nikt nie był zadowolony. System zawiódł: Były opóźnienia, a co gorsze rakiety podczas transportu były wyjątkowo łatwym celem dla przeciwnika. Tymczasem wojska rakietowe miały być gotowe do działania niemal natychmiast. Pozostawało więc tylko jedno wyjśœcie. W Polsce musiały powstać składy głowic i bomb jądrowych. Koniecznośœć wynikała z polityki Układu Warszawskiego, który przygotowywał się potajemnie do inwazji na Europę Zachodnią.

"Wszystkie ćwiczenia wojskowe Układu Warszawskiego, narady i plany dotyczyły jednego: w jak najkrótszym czasie podbić Europę" - podkreśœla w rozmowie z DZIENNIKIEM admirał Ralph Reed, wiceszef US Navy za czasów prezydentury Jimmy Cartera i Ronalda Reagana.



Tajne porozumienie



Rok 1967 był rokiem złych wróżb. Związek Sowiecki wydawał niemal 2/3 swojego budżetu na zbrojenia. Moskwa przeprowadziła kolejny udany test unowocześœnionej broni nuklearnej przygotowywanej do wyrzutni kosmicznych. Stało się to niemal dokładnie wtedy, gdy jej przedstawiciele ratyfikowali w Wiedniu kolejne porozumienia z Wielką Brytanią i krajami zachodnimi o pokojowym zagospodarowaniu przestrzeni kosmicznej.W tym też roku zapadła decyzja, która stała się wyrokiem dla mieszkańców Polski. Przygotowania do umieszczenia broni jądrowej na terenie Polski zaczęły się jeszcze w 1966 r. Jednak formalne porozumienie międzyrządowe o "śœrodkach podjętych w zakresie podwyższenia gotowośœci bojowej wojsk" zawarto w Moskwie 25 lutego 1967 roku. Podpisali je minister Obrony PRL Marian Spychalski i minister obrony narodowej ZSRR marszałek Andriej Grieczko.

Dokument mówił, że do połowy 1969 r. zostaną wybudowane trzy obiekty w rejonach Białogardu, Wałcza i Wędrzyna, w których będzie przechowywana amunicja jądrowa. Szefowie LWP oddali wielką przysługę Moskwie, która planując III wojnę śœwiatową, nie miała możliwośœci zbudowania takich magazynów w innych, ważnych strategicznie, cz궜ciach Europy.

"Trzeba pamiętać, że w tym czasie nie było jeszcze sowieckich wojsk w Czechosłowacji. Weszli tam dopiero po inwazji w 1968 roku" - podkreśœla prof. Andrzej Paczkowski.

Na konsekwencje decyzji nie trzeba było czekać zbyt długo.

"Wasz kraj stał się celem pocisków atomowych NATO. Z chwilą sowieckiej inwazji na Zachód miały one spaśœć na terytorium Polski Zachodniej i ŒŚrodkowej, by zniszczyć ewentualne obiekty jądrowe i powstrzymać marsz wojsk sowieckich" - tłumaczy DZIENNIKOWI gen. William Odom, szef wywiadu wojskowego Stanów Zjednoczonych, w czasach prezydentury Reagana.



Sowieckie magazyny

Budowa tajnych magazynów zaczęła się jeszcze w 1967 r. Zaprojektowali je Sowieci i oni dostarczyli wyposażenie. Jednak to Polska płaciła za wszystko -w sumie 180 mln złotych. Budowę prowadziły jednostki WP m.in. z Piły -pod oficjalną przykrywką, że konstruują tajne obiekty dla wojsk łącznośœci.

Obiekty wybudowano w latach 1967 -1970: w Templewie niedaleko Trzemeszna Lubuskiego (Obiekt 3003), Brzeźnicy-Kolonii koło Jastrowia (Obiekt 3002) oraz Podborsku niedaleko Białogardu (Obiekt 3001). Polscy inżynierowie wojskowi zakończyli prace 30 stycznia 1970 r. Zachowały się trzy protokoły państwowej komisji odbioru i przekazania do eksploatacji zakończonej budowy. Potem obiekty przejęli Sowieci.

Każdy z kompleksów przypominał twierdzę. Mógł pomieśœcić 120 żołnierzy, 60 oficerw i techników. Na ich terenie znajdowały się po dwa składy "materiałów wybuchowych i śœrodków detonujących", budynki administracyjne i koszarowe oraz garaże i magazyny paliw.

"Każdej bazy chroniła jednostka Specnazu" - opowiada chcący zachować anonimowośœć oficer Armii Czerwonej, który dowodził bazą w Templewie. "Z satelitów teren wyglądał jak pagórki porośœnięte lasem, a na spadochroniarzy była zastawiona przez nas pułapka w postaci rzędów metalowych słupów, które uniemożliwiały im bezpieczne lądowanie" - podkreśœla.

Całośœć była otoczona potrójnym drutem kolczastym podłączonym do wysokiego napięcia. Drogi asfaltowe i betonowe przykrywała z góry siatka maskująca. Do dziśœ zachowały się podtrzymujące je resztki metalowych pierśœcieni.

"Broniło ich kilkanaśœcie lekkich schronów z bronią maszynową i mur ze strzelnicami" - opowiada historyk Janusz Molke, badacz zajmujący się fortyfikacjami wojennymi. Molke był w Templewie w latach 90., ale nie wiedział wtedy, do czego służyły bunkry.

Wnętrza magazynów z bronią nuklearną strzegły cztery pary stalowych drzwi o grubośœci pół metra, otwierane były za pomocą mechanizmu hydraulicznego i silników. Do budowy pomieszczeń użyto żelazobetonu. Wszystkie sale wyposażone były w mierniki promieniowania, tzw. liczniki Geigera.



Uderzenie na Zachód

W połowie lat 80. w magazynach tych znajdowało się 178 ładunków jądrowych (po około 60 w każdym), z tego 14 głowic o mocy 500 kt, 35 o mocy 200 kt, 83 o mocy 10 kt, a ponadto 2 bomby lotnicze o mocy 200 kt, 24 o mocy 15 kt i 10 o mocy 0,5 kt. Dla porównania, bomba zrzucona na Hiroszimę w 1945 r. miała moc 15 kt.

W przypadku wojny miały być one wydane polskim jednostkom.

"Polskie wojska rakietowe miały ostrzeliwać bronią jądrową Zachód w czasie inwazji Układu Warszawskiego. Proszę pamiętać, że w doktrynie Układu Warszawskiego do połowy lat 80., do czasu dojśœcia do władzy Gorbaczowa, nie przewidywano żadnych operacji wycofywania. Należało iśœć tylko na przód" - podkreśœla historyk prof. Andrzej Paczkowski.

Głowice miały trafić m.in. do brygad artylerii wyposażonych w rakiety operacyjno-taktyczne (także Scoud). Te jedne z najtajniejszych jednostek stacjonowały w Orzyszu, Choszcznie, Biedrusku i Bolesławcu. Ładunki jądrowe miały być dostarczone także do wojsk lotniczych.

DZIENNIKdotarł do dokumentu: "Schema wedenija WP prokazow wydaczy jadernych bojepripasow razblokirowki i primenenije jadrnogo orużja". Opisuje on tryb wydawania przez sztab generalny ZSRR głowic jądrowych Polakom i kody zezwalające na ich użycie.

Według planów z połowy lat 70. zmasowany atak jądrowy na kraje NATO miał trwać około godziny. W tym czasie polskie jednostki miały użyć 131 ładunków jądrowych: w tym 100 rakiet (36 operacyjno-taktycznych o zasięgu do 300 km i 64 taktycznych o zasięgu do 65 km ), a także i 31 atomowych bomb lotniczych. Po tym "wstępie" do szarży miały przystąpić wojska pancerne.

Liczono się także z ogromnymi stratami własnymi. Zachód musiał bowiem odpowiedzieć kontruderzeniem jądrowym. Z opracowań z początku lat 70. wynika, że straty wojsk ZSRR i sojuszników mogły sięgnąć 53 procent. O ludnośœci cywilnej nie mówiono, ale wiadomo, że większośœć NATO-owskich rakiet miała spaśœć właśœnie na Polskę.

"To był jedyny sposób, by powstrzymać inwazję Sowiecką. Po Polsce zostałby rów atomowy" - mówi nam generał Odom.



Sekret do końca

Przez całe lata władze państwowe PRL twierdziły, że broni atomowej na terenie Polski nie ma. "Co więcej, Polska co jakiśœ czas zgłaszała na forum międzynarodowym inicjatywę denuklearyzacji, domagając się likwidacji baz wojskowych z bronią jądrową na terenie zachodnich Niemiec" - przypomina prof. Paczkowski. "Podkreśœlano zawsze, że Polska jest czysta".

Pierwszy raz o głowicach jądrowych na terenie Polski mówił dowódca Północnej Grupy Wojsk ZSRR gen. Wiktor Dubynin. Rok później potwierdzał to rzecznik polskiego. Problem w tym, że do tej pory nie było żadnych szczegółowych dokumentów potwierdzających te słowa. Teczka "Wisła" nie tylko potwierdza fakt składowania ładunków jądrowych na terenie Polski, ale wskazuje liczb głowic i dokładnie okreśœla, gdzie je trzymano. Są w niej także szczegółowe procedury przekazywania ładunków jądrowych Ludowemu Wojsku Polskiemu.

W PRL-u tylko 12 polskich najwyższych wojskowych wiedziało o tajnej operacji "Wisła". Do dziśœ były szef Sztabu Generalnego gen. Florian Siwicki jest oszczędny w słowach: "Wiedziałem o tym, co znajduje się w dokumentach tej operacji" - powiedział DZIENNIKOWI. Innych komentarzy odmówił.



http://www.jemiolow.net/w...ka_nr_7,44.html
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Sob 19 Lut, 2011 15:36   

prayer Super Luter, tekst przeczytałam dużo nowych ciekawych danych.Dzięki Super Super prayer Rock ya



Jeszcze kilka zdjęć. :wink: Na tym zdjęciu widoczny jest maszt ale do czego miał służyć to nie wiem :cry:



















:wink: cdn :wink:
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Sob 26 Lut, 2011 14:32   

sp2ofm napisał/a:
Teraz kolej na mnie .......


Potwierdzam słowa kolegi - materiał jest gotowy i lada dzień się pojawi Mr. Green

Szukam masztu na zdjęciu Raisy... :shock: :?
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Nie 27 Lut, 2011 17:36   

Juz się poprawiam ze zdjęciem z masztem. :wink:



:wink:
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Wto 01 Mar, 2011 23:23   

No, teraz tak :wink:
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Sob 05 Mar, 2011 03:01   

Zapowiadany materiał... w końcu dotarł :)

Zanim pojawi się w Galerii na stronie głównej witryny "Bastionu", dla zainteresowanych forumowiczów prapremiera :)







(Film zrealizował Sp2ofm :wink: Duże brawa dla kolegi prayer 2 man down
 
 
Krawiec 
komendant plutonu



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 1162
Wysłany: Sob 05 Mar, 2011 11:12   

Bardzo dobry materiał!

Wybrane zdjęcia z mojej ręki są dostępne http://stefanski-galeria....?g2_itemId=4128
 
 
Raisa 
komendant oddziału



Dołączyła: 17 Kwi 2008
Posty: 5038
Wysłany: Nie 06 Mar, 2011 23:14   

Wielkie brawa za filmik prayer Super Wróciłam w sentymentalną podróż w czasie. :cry: A podkład muzyczny fantastyczny. :wink: Całośœć Super prayer Rock ya
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Nie 12 Cze, 2011 12:56   

W temacie obiektu...

Warto zajrzeć http://grelus.org/fotogra...wejscie_out.swf



P O L E C A M ! ! !
 
 
henrix87
zastępca komendanta drużyny



Dołączył: 29 Lis 2006
Posty: 451
Skąd: Inowrocław
Wysłany: Sob 13 Sie, 2011 20:50   

Wielkie brawa za wątek.
 
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Sob 13 Sie, 2011 23:01   

Mr. Green Super Partyman

(trochę wyśœwietleń ma :wink: )
 
 
gogo-dimpek 
pomocnik komendanta drużyny
Homo-wratislawienses



Wiek: 51
Dołączył: 14 Sty 2014
Posty: 381
Skąd: Wrocław
Wysłany: Pią 29 Sty, 2016 23:39   

Nie jestem pewny czy to co prezentuję to jest to samo. Lecz znalazłem ten artykuł na Onecie.

:arrow: http://wiadomosci.onet.pl...-glowice/hh4srq
_________________
Były "niezrzeszony" z Wrocławia
 
 
drFaustus 
komendant zgrupowania



Dołączył: 20 Mar 2006
Posty: 10265
Skąd: Piękny kraj!
Wysłany: Sob 30 Sty, 2016 17:21   Skład głowic jądrowych - Dobrowo, Podborsko

Nie jestem pewien czy nie jesteś pewien ;)
_________________
FORUM - OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA...
TURYSTYKA HISTORYCZNA
 
 
gogo-dimpek 
pomocnik komendanta drużyny
Homo-wratislawienses



Wiek: 51
Dołączył: 14 Sty 2014
Posty: 381
Skąd: Wrocław
Wysłany: Sob 30 Sty, 2016 22:01   

Faustusie a może tak " z polskiego na nasze" ;) . Bo poza tym że jest to skład głowic, to nie zapomnij że różne obiekty mogły być rożnie nazywane.
Wystarczyło aby coś było bliżej danego kompleksu i przyjmował ten kompleks taka lub inną nazwę.
_________________
Były "niezrzeszony" z Wrocławia
 
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group

Kopiowanie wszelkich treści zawartych na forum bez zgody administracji i autorów tematów/postów zabronione!

Administracja forum nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy - są one własnością ich autorów.