Wysłany: Pon 23 Lis, 2009 23:04 dr Zygmunt Wilkoński
WILKOŃSKI ZYGMUNT - doktor praw, ziemianin, był współzałożycielem Towarzystwa Pożyczkowego (późniejszego Banku Ludowego), współzałożycielem Młyna Parowego ,,Grabski, Wilkoński i Ska", założycielem Solanek w Inowroclawiu oraz współzałożycielem Cukrowni ,,Kujawy" w Janikowie. Rodzina Wilkońskich wywodziła się z wielkopolskiej gałęzi rodu Odrowążów. Zamieszkiwali oni w miejscowości Wilkonice i Wilkoniczki w b. pow. Krobia województwa poznańskiego. W 1393 r. Wilkonice byly wlasnością Stanislawa Wilkońskiego, a w 1427 r. Dersława Wilkońskiego. Następne pokolenia osiedlały się również w innych powiatach Wielkopolski. Zygmunt Wilkoński urodził się 20 maja 1832 r. w miejscowości Stołężyn powiatu wągrowieckiego na Pałukach. Ojciec jego, Florian Jan Nepomucen. był dziedzicem dobr rycerskich Stołężyn i Wapno. Matka, Prakseda, pochodziła z rodziny Sulerzyckich. Na chrzcie otrzymal imiona Zygmunt Nepomucen. Pierwsze nauki pobierał w domu rodzicielskim w Stołężynie. Uczył się łaciny, języka niemieckiego, arytmetyki i geografii. Dnia I października 1842 r., po zdaniu egzaminów wstępnych, rozpoczął naukę w Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Po dwóch latach przeniesiony został do innego poznańskiego gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma, gdzie uczył się do 1851 r. Egzamin dojrzałości zdał w królewsko-katolickim gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Przedłużona nauka spowodowana była słabym zdrowiem młodego Wilkońskiego i dłuższymi przerwami w nauce. Studia prawnicze odbywał na uniwersytetach we Wrocławiu, Heidelbergu, Berlinie i ponownie we Wrocławiu, gdzie dnia 27 czerwca 1856 r. zdał egzamin państwowy, obronił pracę doktorską pt. ,,Quaestiones De Querela Inofficiosi Testamenti Imprimis Interpretatione L. 19 De Inoff. Test. (V. 2) Nixae" i otrzymał tytuł doktora obojga praw, tj. prawa rzymskiego i kanonicznego.
Po studiach Wilkoński rozpoczął aplikację sądową w Sądzie Apelacyinyrn w Poznaniu. W 1858 r. otrzymał nominację na referendariusza, a po czterech latach na asesora na obwód Sądu Apelacyjnego w Poznaniu.
W 1865 r przeniesiony został do Sądu Apelacyjnego w Bydgoszczy i przydzielony do Sądu Powiatowego w Inowrocławiu, gdzie dnia 1 listopada 1865 r. rozpoczął pracę jako asesor sądowy.
W 1867 r. wyszło rozporządzenie ministra sprawied1iwości Królestwa Niemieckiego, mocą którego urzędników sądowych Polaków przenoszono na tereny czysto niemieckie. W tej sytuacji Wilkoński poprosił o zwolnienie ze służby sądowej. Dnia 30 kwietnia 1867 r. wytoczono Wilkońskiemu proces na podstawie którego został zwolniony z pracy w sądzie w drodze dyscyplinarnej. Zygmunt Wilkoński był dwukrotnie żonaty. Pierwszą jego żoną była Lucyna Kozłowska, córka Jara Kozłowskiego i Antoniny z Ostrowskichwłaścicie1i dóbr rycerskich Jaront, Niemojewa I Dulska w powiecie inowrocławskim. Ślub ich odbył się w 1859 r. w Poznaniu. Z tego małżeństwa urodziły się trzy córki: Halina, Wanda I Ludgarda oraz syn, Wiesław. Po wczesnej śmierci Lucyny, Wilkoński ożenił się powtórnie. Jego drugą żoną została Waleria z Bornów, córka Jana Bornego i Elżbiety z Jasińskich z Nowego Jasienia k. Świecia na Pomorzu, którą poślubił w 1871 roku. Z małżeństwa z Walerią urodziło się trzech synów i dwie córki: Władysław Zygmunt, Maria, Olga i Janusz. Po 7-letnim pożyciu, Waleria Wilkońska zmarła w 1878 r. w Rąbinie, w skutek krwotoku pa urodzeniu syna Janusza. Po zwolnieniu z sądu dr Wilkoński poświęcił się rolnictwu. Osiadł na Kujawach w majętności Niemojewo, której został dziedzicem po ślubie z Lucyną Kozłowską. Po sprzedaży Niemojewa, kupił majątek Racice nad Gopłem, a w 1872 roku stał się właścicie1em Rąbina i Rąbinka koło Inowrocławia, które kupił po sprzedaniu Racic. Przez krótki czas Wilkońscy byli również wlaścicielami folwarku Płonkówko. W swoich majątkach dbał o podniesienie kultury rolnej. Jako pierwszy z ziemian kujawskich, w 1870 r. zastosował glęboką orkę pługiem parowym, co na ówczesne czasy było przedsięwzięciem nowatorskim. Obok rolnictwa zajął się działalnością ekonomiczną i społeczną. Zygmunt Wilkoński był inicjatorem i współzałożycielem spółki pod nazwą ,,Towarzystwo Pożyczkowe dla Miasta Inowrocławia i Okolicy", która zalożona została 1 października 1867 r. Celem Towarzystwa było podtrzymywanie polskiego stanu posiadania zagrożonego konkurencją niemieckiego kapitału. Cel ten osiągano przez gromadzenie oszczędności zamożniejszych ziemian i włościan oraz udzielanie dtugoterminowych dogodnych pożyczek na rozwój gospodarstw rolnych i zakladów rzemieślniczo-przemysłowych. Sam Wilkoński miał kilka udziałów i swoje środki finansowe w tej spółce. W 1889 r. dotychczasowa spółka przekształciła się w Bank Ludowy.
Mieszkając jeszcze w Racicach, Wilkońlski wystąpił z inicjatywą założenia młyna parowego w Inowroclawiu, który zaopatrywałby okoliczną 1udność w mąkę. W tyrn celu wykupił od Czeladzi Rzemieślnieczej ogród przy ulicy Średniej, a dnia 15 lipca 1872 r. razem z Józefem Grabskim ze Skotnik założyl spółkę Młyn Parowy ,,Grabski, Wilkoński i Ska". Po uruchomieniu młyna dzienny przemiał zboża wynosił 10 ton pszenicy i 10 ton żyta. W 1874 r. mlyn uległ spaleniu. Po jego odbudowie i modernizacji produkcja dzienna wzrosła prawie dwukrotnie.
Wilkoński jako rolnik zwrócił uwagę na wysokie plony jakie wydają buraki cukrowe na żyznej kujawskiej ziemi oraz na konieczność wybudowania na tvch terenach cukrowni. Dzięki jego inicjatywie dnia 23 lutego 1875 r. powstało Towarzystwo Akcyjne, które wybudowało pierwsza na Kujawach cukrownię w Janikowie. Cukrownia ta po pierwszym roku produkcji dała tak wysokie zyski swoim akcjonariuszom, że stało to się bodźcem do powstawania w następnych latach cukrowni w Mątwach, Wierzchosławicacb, Kruszwicy i Tucznie. Ostatnie dziesięć lat swego życia Wilkoński spędził w Rąbinie. Na ten okres przypada jego działalność dla rozwoju miasta Inowrocławia. Wilkoński wybudował najpierw ulicę długości 150 m., od dzisiejszej ulicy Królowej Jadwigi do ulicy Staszica, a przy niej trzy okazałe kamiennice. UIica ta nazywała się Zygmuntowska. W 1928 r. uchwałą Magistratu zmieniona została na Solankową, w zamian za pierwszą poprzeczną ulicę od Solanek, którą nazwano Zygmunta Wilkońskiego. Największą zasługą Wilkońskiego było założenie inowrocławskich Solanek. Impulsem do ich założenia było wykrycie słonej wody w stawie ogrodu w Rąbinie. Swój plan budowy uzdrowiska propagował wśród miejscowych obywateli i ziemian. Wkrótce z jego inicjatywy powstało "Towarzystwo Akcyjne Solanki Inowrocławskie", które zarejestrowano w sądzie w dniu 4 maja 1875 r. Następnie towarzystwo kupiło teren pod budowç łazienek i park i przystąpiło do budowy budynku kąpielowego. Wiikoński osobiście doglądał robót budowlanych. Nadzór nad założeniem parku objął Lucjan Grabski. Jednocześnie od zakładu kąpielowego do ul. Zygmuntowskiej posadzono aleję z drzew jesionowych i czarnych orzechów, służącą za drogę dojazdową do parku zdrojowego. W 1876 roku oddano kąpielisko do użytku publicznego. Zygmunt Wilkoński interesował się również zagadnieniami ekonomicznymi w rolnictwie. Napisał z tej dziedziny książeczkę w języku niemieckim pt. ,,Zinsloser Credit oder Sichere HĂźlfe der Landwirtscbaft und Industric. Neues Credit und Muenzensystem" wydrukowaną w BerIinie w 1879 r. W pracy tej Wilkoński omówił kwestie ustalania cen w rolnictwie według cen zboża. Rozprawa zainteresowała nie tylko sfery naukowe ale i sfery rządowe' w Berlinie. W latach 1867-1880 Wilkoński był członkiem Towarzystwa Rolniczego Inowrocławskiego.
Po dłuższym okresie choroby Zygmunt Wilkoński zmarł 24 grudnia 1882 roku w Rąbinie. Cztery dni później pochowany został na starym cmentarzu przy romańskim kościele NMP ,,Ruina" w Inowrocławiu. Ślad po jego grobie zupełnie zaginął. Usytuowany byl w części pagórkowatej cmentarza w kierunku północnym, około 35 m od nawy kościoła, równolegle z murowanymi grobarni Witulskich i Orabskich. Mogiła była ogrodzona kratami z kutego żelaza. W 1900 r. ogłoszono likwidację cmentarza i większość grobów została zrównana z ziemią, w tym również i Wilkońskiego. Zygmunt Wilkoński przyczynił się do postępu w kulturze rolnej i uprawie buraków cukrowych, rozwoju przemysłu rolno-spożywczego na Kujawach, rozwoju spółek oszczędnościowo-pożyczkowych oraz przyczynił się do tego, że Inowrocław stał się miastem uzdrowiskowym. Dnia 5 września 1937 r. staraniem Stowarzyszenia Lekarzy Zdrojowych, Wydziału Uzdrowiskowego i Magistratu odsłonięto obelisk z tablicą pamiątkową w parku solankowym w Inowrocławiu. Autorem projektu tablicy był prof. Edward Haupt z Poznania. Cały obelisk został zniszczony przez Niemców w 1939 roku.
Po II wojnie światowej inowrocławscy lekarze ufundowali nowy pomnik. Jego uroczyste odsłonięcie odbyło się podczas obchodów 80-lecia Uzdrowiska dnai 30 czerwca 1956 roku. Projektantką i wykonawczynią tego pomnika była rzeźbiarka Janina Leymanowa z Torunia. W 1975 roku, na 100-lecie inowrocławskich Solanek, uczczono Zygmunta Wilkońskiego umieszczeniem, po lewej stronie głównego budynku uzdrowiskowego, oryginalnej formy przestrzennej z płaskorzeźbą założyciela i okolicznościowym napisem.
To nie rodzinne strony w ktorych sie wychował Zygmunt Wilkoński, ale strony w ktorych osiadl na stałe az do swej smierci - wieś Rąbiń, obecna dzielnica Inowrocławia, zwana takze Stary Rąbin ( dla odroznienia tej części z blokami). Tu na tym teretorium w stawie rąbińskim ( ale w jakim ?!) Wilkoński odkrył solankę w nim, co było nachnieniem i pomysłem do utworzenia naszej obecnej wizytówki miasta czyli Parku Solankowego.
Ponizej Stary Rąbin ( obecnie), majatek Zygmunta Wilkonskiego
Widoczna na zdjęciu ruina murowanej obory jak i wieś Rąbin nie ma nic wspólnego z dr. Wilkońskim. To przedwojenne gospodarstwo p. Burzyńskiego.
Wilkoński związany był z Rąbinkiem (obszar dworski Rąbinek, albo dobra Rąbinek). Pola Rąbinka od zachodu graniczą z Batkowem, od północy z torami postojowymi przy wieży ciśnień i Małpim Gajem, dalej granica biegnie wzdłuż bruku ul. Rąbińskiej (tam gdzie fundamenty działek ), aż do rowu rąbińskiego, wzdłuż tego rowu ok. 200m i dalej do ul. Batkowskiej za zabudowaniami wsi Rąbin. Najprawdopodobniej do Rąbinka należały także ziemie gdzie znajduje się wagonownia i dalej. (Stad może jest nazwa stacji Rąbinek, a nie Rąbin?)
Wilkoński mieszkał na Rąbinku obecnie koniec ul. Wierzbińskiego. Stoi tam budynek zwany pałacem mocno przebudowany za czasów PGR. Nie wiem czy ów "pałac" stał za czasów założyciela uzdrowiska czy powstał później na miejscu poprzedniego. zZa czasów Wilkońskiego na Rąbinek dojeżdżało się ul. Swietokrzyską, która była bardzo długą drogą bo prowadziła na Mimowolę. Część tej drogi zniknęło w Solankach, dalszy fragment prowadzi przez Małpi Gaj obok obecnego parku linowego. Za gajem skręcało się w lewo. Droga ta nadal istnieje i kończy się przed wjazdem na teren obecnego gospodarstwa
Zapomniałem dodać, że na terenie podwórza gospodarstwa był staw, drugi mały (oczko) przy wspomnianej w poprzednim poście drodze w pobliżu wieży ciśnień (dziś niestety zasypany) czy była tam solanka? Na solankę w Inowrocławiu natrafiano wcześniej, często przy kopaniu studzien, a zresztą w 1871 dowiercono się do pokładów soli.
Figura znajduje się na miejscu tzw. cmentarza cholerycznego z II poł. XIX wieku. Teren cmentarza znajdował się za figurką, wznosił się powyżej 1 m odpoziomu bruku ulicy Rąbińskiej. Rosło tam kilka starych drzew. W latach 60 ub. stulecia (?1965) z inicjatywy (albo pod kierownictwem) ówczesnego przewodniczącego Komitetu Blokowego (była taka instytucja) teren zniwelowano i posiano trawę. Po kilkunastu latach ktoś poszerzył swój ogródek. Podobny teren po cmentarzu znajduje się przy ul. Toruńskiej, w pobliżu zbiegu z Młyńską.
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach
FAQ
Szukaj
Użytkownicy
Grupy
Rejestracja
Zaloguj
Album
Urzędnicy z innych miast ciągle mają problem z napisaniem Jego nazwiska 
